BATMAN'ın TARİHİ

Batman ilinde bulunan tarihi yapılar ve bu yapıtların ait olduğu
medeniyetlerin tarihi NEOLİTİK çağ öncesine dayanmaktadır.
M.Ö. 7000-6300 yıllarına ilişkin elde edilen buluntular doğrultusunda 4
Anadolu’nun en eski yerleşim yeri olarak Konya’nın Güneydoğusundaki
ÇATALHÖYÜK kabul edilmekte idi. Bölgede 1963 yılından beri 
Prof. Dr. Halet ÇAMBEL ile Prof. Dr. Robert J. Braid Wood yönetiminde
İstanbul Üniversitesi Prehistorya Kürsüsü ile Chicago Üniversitesi
Doğu Bilimleri Enstitüsü tarafından ortaklaşa  yürütülen “Güneydoğu
Anadolu  Tarih Öncesi Araştırmaları Karma Projesi”
çalışmaların yanı sıra Batman Çayı’nın batısında bulunan Demirköy
höyüğünde Amerika Deleware Üniversitesi öğretim üyelerinden
Dr. Michael Meir Rosenberg ile Diyarbakır Müzesi
Müdürlüğü işbirliği sonucu 1990 yılından beri sürdürülmekte olan
kazılarda bölge tarihini aydınlatıcı çeşitli buluntular elde edilmiş,
buranın çok eski ve önemli bir yerleşim alanı olduğu saptanmıştır.
Aynı ekip İlimiz Kozluk ilçesi Kaletepe köyü sınırları içerisinde
kalan ve Batman Çayı kenarındat 5bulunan Hallan Çemi höyüğünde
yapılan kazı çalışmalarında elde edilen buluntular
(M.Ö. 10.600-10.000) yıllarına ait kadın süs eşyaları, taştan yapılmış
hayvan figürlü heykel ve taş silahların incelenmesi sonucunda bu
yörenin yaklaşık
12.000 yıl öncesi bir yerleşim alanı olduğu ortaya çıkmıştır.
NEOLOTİK çağda Hallan Çemi tepesi ile Çayönü yerleşmeleri arasında
yer alan bölgenin kronolojik boşluğu dolduran bir öneme sahip olduğu
kabul edilmektedir. Anadolu’nun en eski yerleşim yeri
olarak ÇATALHÖYÜK
kabul edilse de Çayönü ve Hallan Çemi höyüğündeki buluntular ile en
eski yerleşim biriminin Batman-Kozluk sınırları kapsamında yer aldığı
teyit edilmiştir. Batman ilinin yer aldığı bölge çok gelişmiş bir kültürün
varlığını ortaya koyması açısından önem  taşımaktadır.

(TÜRKİYE HARİTASI İÇİNDE BATMAN)

M.Ö. 3 Bin yıllarında  , bu gün Mezopotamya denilen Dicle-Fırat
 nehirleri arasında yer alan bölgeye “SUBARU”  denildiği,
Sümer ve Akad’lardan kalma belgelerden anlaşılmaktadır.
Yukarı Dicle bölgesinin ilk uygar halkı SUBARU’lardan
sayılan HURRİLER’dir. Hurri Babil dilinde mağara demektir.
Hurri’ler kendi aralarında Hurri ve Mitani olmak üzere iki ayrı


konfederasyona ayrılır. Zamanla Mitani Krallığı güçlenmiş,
Hurri Krallığı ise zayıflayarak tarihten silinmiştir.
Mitanilerden sonra bölgeye Asurlular ve Urartular egemen
olmuşlardır . Asur lideri 3. Tiglattpileser, M.Ö. 736’da doğuya
yönelerek SASUN (SASON) mıntıkasındaki ULLUBA ülkesini
hükmü altına aldı. Urartu’lardan sonra bölge sırasıyla; İskitlerin,
Medlerin, Perslerin, Selevosların, Partların, Romalıların, Bizans’ın
egemenliği altında kalmıştır. (M.Ö. 653 – M.S. 639 )

(BATMAN'NIN HAVADAN GÖRÜNÜMÜ)

 İran ve Bizans’ın uzun süren egemenlik kurma savaşlarına
tanıklık eden bölge,  Hz. Ömer’in Kuzey Mezopotamya’yı
fethiyle İslam ordusu egemenliğine girmiştir. Hz. Osman
ve Hz. Ali dönemlerinde de İslam ordusu egemenliğinde
bulunan bölge daha sonra sırasıyla Emevilerin (551-750),

Abbasilerin (750-869), Hamdanilerin ve 984 yılında
Mervanilerin yönetimi altında bulundu. 1085 yılına kadar
Mervanilerin hüküm sürdüğü bölge, 1071 yılında
Malazgirt’i ele geçiren Selçuklular tarafından, 1085 yılında
Amid kuşatma altına alınarak, Silvan zapt edildi. 1183 yılına
kadar Selçukluların yönetiminde bulunan bölge aynı tarihte

Selahattin Eyyubi’nin seferleriyle yönetim Eyyubilere bağlı Hasankeyf Emiri
Artuklu Nurettin Mehmet’e verilir.
Bu tarihten itibaren başlayan Artuklu oğulları  dönemi
Anadolu Selçukluların 1240 yılında  bölgeye egemen
oluşuyla son bulur. 62 yıllık Selçuklu Hanedanlığının
ardından 1304 yılında başlayan ve 92 yıl süren Mardin
Artukluları dönem ise, Timur’un bölgeye hakim olması ve
Diyarbakır yöresini Akkoyunlu Kara Yölük Osman Bey’e

bırakmasıyla sona erer. Batman’ın tarihi hakkında en
eski bilgiler halk hikayeleri, mitler ve heredot tarihinde
yer verilmektedir. Ortak verilere göre MED Kralı Abtyagestin’in
torunu Kyros karşıtı Erpagazso M.Ö. 550 yılında yenilince
MED asilzadeleri arasındaki utancından dolayı MED’lerin
yaşadığı Media bölgesinin kuzey batı ucundaki topraklarına

çekilmek zorunda kalmış. Başka bir görüşe göre de Kyros
Pers egemenliği altında kalmamak için bu bölgeye
yerleşmiştir. Karaçalı, sazlık ve bataklıktan oluşan bu
bölgenin ortasında yapay bir adacık oluşturup, adına
han obası anlamında olan
“ELEKHAN“ denilmiştir. (M.Ö. 546 ) ELEKHAN 194 yıl
bağımsız ve mutlu bir dönem geçirerek
352 yılında Büyük İskender’in istilasına uğramıştır.
Daha sonra Lesepkoslar, Partlar, Romalılar, Sasani ve
Bizansın hakimiyetine girmiştir. Artuklular, Moğollar,
İlhanlılar, Celaliler, Karakoyunlu (Pezreşe) Akkoyunlular
ve 1500 yılında Sevafilerin eline geçmiştir.


(DİYARBAKIR CADDESİNDEN BİR GÖRÜNÜM)

1638 yılında, IV. Murat’ın Bağdat seferi sırasında kendisine büyük yararlıklar gösteren Turhan oğlu Mahmut Paşa’ya ELEKHANI içine
alan Batman suyu ile Botan suyu arasında kalan bölgenin
tamamını vermiştir. Bu gelişmeden sonra ELEKHAN
talafuz değişikliğine uğrayarak halk dilinde ELAH zamanla
“İLUH“ ismini almıştır. İluh köy birimi olarak kayıtlara
geçmiş ve Siirt vilayeti, Elmedin kazasına bağlı olarak
benliğini sürdürmüştür.

Elmedine yerleşim birimi 1926-27 yılı ilkbaharında bugünkü

Batman çayının taşması nedeniyle haritadan
silinmiş ve İluh
köyü, Beşiri (Kobin) ilçesine bağlanmıştır.
Batman isminin nereden geldiği hakkında
gürüşler olmayıp, bir görüşe göre bugünkü
Batman çayının adı 1950’li yılların başında İluh
köyüne verilmiştir. Yaygın olan görüşe göre de
İluh köyünün
aşağı kısmında  ilk deneme kulesi kurulduğunda
TPAO’nun tesislerinin bulunduğu bölgeye bakmaktan
gelen Batman adı verilmiştir. 1937 yılında bucak haline
getirilen İluh, 1940’lı
yılların sonları ile 1950’li yılların başlarında bölgede
varolan petrol filizlerinin değerlendirilmesi sonucunda
İluh bucağında her alanda büyük gelişme sağlanmıştır.
Bu gelişmeler üzerine 2 Eylül 1957 tarihinde ilçe teşkilatı
olarak kabul edilmiştir.1955 genel nüfus sayımında
 İluh nüfusunun 4713 olarak kaydedilmesiyle 2 Kasım
1955 yılında Belediye teşkilatı kurulmuştur. 1990 yılına
kadar çok hızlı bir gelişme yaşayan Batman,
16 Mayıs 1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla Türkiye’nin
72. ili olma ünvanına kavuşmuştur. TÜİK verilerine
göre 2009 yılı toplam nüfusu 498 bindir. İl merkezinin
nüfusu ise 300 bin civarındadır.

(BATMAN CUMHURİYET MEYDANINDAN ESKİ BİR GÖRÜNÜM)

 

DİYARBAKIR CADDESİNDEN
(TURGUT ÖZAL BULVARINDAN) BİR KESİT 

 

 

İLÇELERİMİZ

BEŞİRİ, GERCÜŞ, HASANKEYF, KOZLUK VE SASON ADINDA
TOPLAM BEŞ İLÇESİ BULUNMAKTADIR. NÜFÜS BAKIMINDAN
EN BÜYÜK İLÇESİ KOZLUK'TUR. ANCAK EN BİLİNEN İLÇESİ
TARİHİ VE TÜRİSTİK YERLERİ İLE HASANKEYF'TİR.     

(TARİHİ İLÇEMİZ HASANKEYFTEN GÖRÜNÜMLER)





(BEŞİRİ İLÇEMİZDEN GENEL BİR GÖRÜNÜM)



(GERCÜŞ İLÇEMİZDEN GENEL BİR GÖRÜNÜM)



(KOZLULK İLÇEMİZDEN GENEL BİR GÖRÜNÜM)



(SASON İLÇEMİZDEN GENEL BİR GÖRÜNÜM)